Key influencers aan het woord

 

Hoe staat het met de slimme stad, is die er al, komt die nog of juist niet? Wij hebben aan key influencers in de digitale transitie die in de stad gaande is diverse vragen gesteld.

 

Brian Benjamin - Programma Manager Digitale Stad Gemeente Almere

Rik van Berkel - Cluster Manager Built Environment FME

Saskia Bruines - Wethouder Gemeente Den Haag en Smart City trekker G5 steden

Judith van Brussel - Programmamanager Digitalisering Gemeente Breda

Eddy Hartog - Head of Unit Smart Mobility and Living at European Commission

Henk Hendrikx - Directeur Techniek& Mobiliteit Heijmans Infra

Henk Kievit- Nyenrode Business Universiteit

Evert-Jan Mulder - Founder & Director Red Plume

Frans van der Reep - Emeritus lector (in ruste) Hogeschool Rotterdam

Cunera Smit -Business Developer Smart Cities VolkerWessels Telecom

Marc Speijer - Algemeen Directeur City Tec.

Frank Vieveen  - Smart City manager Gemeente Rotterdam

Joop Verhagen - Commercial Director Arcadis

Martin Vols - Senoir Manager Public Finance BNG Bank

Michiel van Willigen - Wethouder Gemeente Zwolle en mede thematrekker binnen de voor Smart Cities

Wim Willems - mede voorzitter G40 Themagroep Smart Cities

 

Brian Benjamin           

Wat doet Almere slimmer dan andere steden?

Programma Manager
Digitale Stad Almere

Ja, de slimheid van een stad wordt niet bepaald door het aantal
innovatieve pilots die je doet, maar in hoeverre je als gemeente
instaat bent om technologische innovaties in te zetten om de
sociaaleconomische positie (opleiding, arbeid en inkomen),
deelname aan institutionele netwerken (participatie), persoonlijke
en relatienetwerken (sociale cohesie) en zelfredzaamheid
(onafhankelijkheid) van inwoners en ondernemers te verbeteren.
Om pilots door te ontwikkelen tot oplossingen die daadwerkelijk
bovengenoemde maatschappelijke effecten teweegbrengen, dien
je lastige strategische keuzes te maken. Almere maakt deze
keuzes consequent, bijvoorbeeld door de Almere Finer Pilot met
2200 aansluitingen uit te laten groeien naar een volwaardige
4de nutsvoorziening die 99% van alle huishoudens van
een actieve glasvezelverbinding te voorziet. Dat is Slim!
Rik van Berkel              

 
Hebben leden van FME oplossingen voor de digitale
ontwikkelingen in de stad, ofwel waar staat de smart city
ontwikkeling vanuit ondernemersperspectief?

Heden: Sr. adviseur
Energie transitie bij
Energieloket 


Was: Cluster Manager 
Built Environment
FME

We zien vanuit FME – de ondernemersorganisatie voor de
technologische industrie – dat er meer aandacht is voor
digitalisering en technologisering van de stad. Denk aan
technologieën die kunnen helpen bij signaleren en voorkomen van
drukte in de (binnen)stad of die ervoor zorgt dat vitale installaties
en systemen tijdens een lock down situatie op afstand gemonitord
en beheerd kunnen worden. En dan hebben we het nog niet eens
gehad over het samenwerken op afstand. Onze bedrijven zetten
vol in op digitalisering van hun ergen organisaties (smart
industry) en op het ontwikkelen van nieuwe digitale proposities
voor klanten in de stedelijke context (smart city). De grote
uitdaging zit in het creëren van schaal aan de vraagkant en
nieuwe vormen van samenwerking en co-creatie tussen
tech-ondernemers en gemeenten.

Saskia Bruines             

Waar ben je het meest trots op dat de G5 hebben bereikt
na het opstellen van de Smart City Strategie?

Wethouder Den Haag
en smart city trekker
G5 steden.

 

Na de overhandiging van de Smart City Strategie aan
minister-president Rutte hebben de grote steden daadwerkelijk de
handen ineengeslagen op smart city gebied. Niet langer gaat het erom
welke stad de slimste is, maar hoe Nederland als geheel digitale
innovatie op een verantwoorde manier kan inzetten voor
maatschappelijke vraagstukken. De samenwerking is bovendien
niet meer beperkt tot de G5. Er zijn steeds meer grotere en kleinere
gemeenten betrokken. Daar speelt ook de VNG een belangrijke rol in.
 
We trekken in gezamenlijkheid op, bijvoorbeeld op het gebied van
ethisch datagebruik of de uitrol van het 5G-netwerk. Ook leren we
van elkaars goede voorbeelden en ook wat niet werkt. Zo hebben
Amsterdam, Almere, Eindhoven, Apeldoorn en Den Haag onlangs
samen met de politie en de VNG de ‘Impact Coalitie Safety &
Security’ opgericht om kennis en ervaring uit te wisselen over hoe
nieuwe technologie verantwoord kan worden ingezet bij
veiligheidsvraagstukken. Geslaagde pilots kunnen zo makkelijker
worden opgeschaald. Daar profiteert Nederland maatschappelijk
en economisch van.

 

Judith van Brussel       

Waarom is een visie op de digitalisering in de stad belangrijk?

Programma Manager
Digitalisering
Gemeente Breda

Kernwoorden zijn: verslimmen, verbinden, versnellen en versterken.
Zonder de visie gebeurd er van alles maar is los zand.

Digitalisering en technologisering is niet meer weg te denken uit onze
samenleving, en de gemeente pakt daarin nu ook al een rol. Zo richt
de economie van Breda zich op de toegepaste technologie. Vanuit het
veiligheidsdomein wordt ingezet op cyber veiligheid. Het actieplan Taal
en Laaggeletterdheid 18+richt zich op de digitale inclusie. Vanuit de
strategische onderwijsagenda BREDA 2019/2020 -2023/2024 wordt
ingezet op techniek in alle onderwijsvormen en niveaus. En ook op
mobiliteitsvlak zijn er veel nieuwe, digitale mogelijkheden en
toepassingen om verkeer beter te sturen, deelmobiliteit te stimuleren.
Ook binnen de gemeentelijk organisatie speelt digitalisering een grote
rol. Vanuit de informatiestrategie wordt er gewerkt naar een digitale
gemeentelijke organisatie. 

De gemeente Breda heeft nu voor het eerst een integrale visie voor
de digitalisering van de stad. Dit is nodig omdat de gehele
maatschappij digitaliseert. Of we nu willen of niet. Door het
masterplan digitalisering wordt duidelijk op welke wijze Breda hier wil
omgaan. De boodschap die dit masterplan geeft is nodig voor een
goede samenwerking met andere steden en partners, het aangaan van
experimenten maar ook voor fondswerving in Europa. De strategie
verbindt de Bredase initiatieven waardoor we kennisdeling en het
lerend vermogen vergroten, waardoor we als Breda digitalisering
slimmer in kunnen zetten om de kwaliteit van leven in de stad te
verbeteren. Voorspellingen gaan uit dat in 2050 meer dan 70% van de
wereldbevolking in steden woont. Deze verstedelijking, maar ook de
effecten van klimaatverandering, vergrijzing en uitputting van
grondstof vragen een andere manier om naar maatschappelijke
vraagstukken te kijken. Hier kan digitalisering een oplossing in zijn.
Digitalisering staat voor een technologische verandering in de
stedelijke- en maatschappelijke omgeving. Met technologische
veranderingen bedoelen we technieken creëren nieuwe mogelijkheden,
zoals zelfrijdende auto's verzorgrobots, slimme straatverlichting en
blockchain waarmee opgaven veel slimmer worden gerealiseerd.

Digitalisering heeft veel positieve effecten op het functioneren van de
samenleving, en kan een grote bijdrage leveren aan de productiviteit,
werkgelegenheid en het maatschappelijk welzijn. Middelen zijn
efficiënter in te zetten, transacties gaan sneller en producten en
diensten sluiten beter aan bij wat mensen willen en nodig hebben.
Door de nieuwe technologische mogelijkheden is er steeds meer en
snellere interactie mogelijk met de gebruikers van de stad. Dit is een
kans om de interactie met alle burgers te intensiveren (netwerkende
overheid). De data die verzameld wordt in de stad door deze nieuwe
technieken zorgen voor een betere toekomstige beleidsafwegingen.
Vanuit het masterplan digitalisering wordt naast het verslimmen en
versterken van alle reeds opgezette digitale initiatieven ingezet op de
cruciale randvoorwaarden (als een goed functioneel digitaal netwerk
en het organiseren van een plek waar de data van de stad samen
komt) om goed mee te kunnen met de digitalisering van de
maatschappij. Een stad die meegaat met de digitale maatschappij is
een belangrijke vestigingsfactor voor innovatieve bedrijven maar ook
voor inwoners, want ook inwoners maken steeds meer gebruik van alle
digitale mogelijkheden. Kortom, digitalisering zorgt voor efficiënter
beleid, betere communicatie en heeft een positief effect op de stad als
vestigingsplaats.

Als gemeente zijn we een noodzakelijke speler binnen de digitale
transformatie en moeten we ook onze rol pakken. Deze rol kent
diverse vormen binnen de vier complementaire lijnen. De gemeente
heeft een faciliterende rol richting glasvezelaanbieders voor de uitrol
van glasvezel naar woningen. Maar de gemeente heeft ook een
regulerende rol, waar het gaat om APV-bepalingen voor bijv. het
plaatsen van camera's en sensoren. De gemeente is beschermend,
niet in het minst van persoonsgegevens die geregistreerd worden.
Rond het opzetten van innovatieve smart city projecten heeft de
gemeente een samenwerkende rol. Hiervoor worden vanuit publiek-
private samenwerkingsovereenkomsten innovatieve pilots gestart.
Die samenwerkende rol heeft de gemeente ook rond de
bewustwording en balansgedachte. Samen met kennisinstellingen
en burgers in gesprek over de digitaliserende maatschappij.

 

Eddy Hartog                  


 
Welke boodschap heb je voor de overheid in Nederland
om slimme steden te ontwikkelen?
Wat bieden de EU programma’s aan de Nederlandse
gemeenten?
Head of Unit Smart
Mobility and Living
at European Commission
Een slimme stad maak je niet alleen. Als gezamenlijke overheid
(nationaal, provinciaal, lokaal) kun je iets doen aan de
telecommunicatie infrastructuur, het technologische platform en het
databeheer. Om jouw burgers het best te bedienen zoek je
oplossingen op schaal en blijf je onafhankelijk. Nederland is daarvoor
te klein. Daarom hebben de leidende steden van de Europese Unie
besloten dit samen te doen (https://living-in.eu). De Europese Unie
kan daarbij ook met financiële middelen helpen.
Het onderzoeksprogramma, de regionale fondsen, het digitale
programma en de fondsen voor herstel van de EU bieden vele
mogelijkheden. Sluit je aan als stad, regio of land! Geef deze
beweging morele steun als organisatie of bedrijf!

 

Henk Hendrikx                 

Wat is de weg voorwaarts van Heijmans op het gebied van verslimming
van de buitenruimte?

Directeur
Techniek  &Mobiliteit
Heijmans Infra

 

Slimmere digitale technieken dragen bij aan een veilige en gezonde
leefomgeving. Iedereen wil schone lucht inademen, wonen in een fijne
buurt, genieten van mooie natuur, werken op een goede werkplek, veilig
reizen van A naar B en aan het einde van de dag weer gezond
thuiskomen. Gezond sluit aan bij een bredere beweging die de
maatschappij al langere tijd maakt. Want bij gezonder eten, meer
bewegen en bewuster leven hoort net zo goed gezond wonen, werken
en voortbewegen. Wij willen die gezonde leefomgeving vormgeven.
Hierbij spelen digitale technologie en data gedreven oplossingen een
belangrijke rol met het resultaat: een intelligente woning, een
slimme wijk, een slimme snelweg, een smart city.

 

Henk Kievit                

Waarom werkt Nyenrode Business University mee aan de oprichting van het Digital Ecosystems Institute en waarom zijn ecosystemen belangrijk bij het ontwikkelen van de slimme stad?

Nyenrode Business Universiteit   

 

Het doel van een slimme stad is de levenskwaliteit te verhogen door de stad efficiënter te beheren en te besturen en inwonerparticipatie met het bestuur effectiever te organiseren. Hierbij is een digitale infrastructuur (digitaal ecosysteem) essentieel voor een goede informatievoorziening. Om deze complexe vraagstukken op te lossen in deze samenleving tussen private en publieke organisaties vergt de betrokkenheid van vele organisaties. Deze ecosystemen van Din netwerken en allianties vergt veel van samenwerken. Om vruchtbaar samen te kunnen werken is de kracht van relaties daarbinnen belangrijk. Dit alles in de eenentwingstigste eeuw ondersteunt door een effectieve digitale infrastructuur om die relacties krachtig te verbinden, in samenwerkingsvormen die organisatiegrenzen overstijgen. Nyenrode Business universiteit wil met haar wetenschappelijke inzichten vanuit academisch geborgd onderzoek en onderwijs graag aan de professionalisering van de Slimme Stad. 

Evert-Jan Mulder              

Wat gaat de ontwikkeling van de slimme stad het meest versnellen:
een top down of bottom up beweging?

Founder & Director
Red Plume

 

Goede vraag. Ik geloof in een combinatie van beiden. Nu ligt het accent
teveel op buttom up ontwikkelingen, waarmee er veel dubbelingen
ontstaan (hoeveel pilots met) en weinig programmatisch wordt geacteerd.
Het is jammer dat er op deze manier weinig onderling wordt geleerd, dat
er geen goede standaards worden bepaald, en dat er geen duidelijk
richtpunt voor de industrie bestaat. Via een top down benadering, die een
duidelijke landelijke visie omvat, met een evt. regelgeving (voor
experimenten) en financiering, en een gebundelde organisatie (met een
veel sterkere rol voor kennisinstituten dan nu het geval is) kan de
bottom up ontwikkeling meer kracht en snelheid krijgen, en dus meer
impact. Ook zou er vanuit de steden veel meer samenwerking moeten
zijn als het gaat om gezamenlijke inkoop en vraagbundeling richting de
markt. Alleen op die manier ontstaat voldoende basis voor
betekenisvolle innovatie in steden.

 

Frans van der Reep

Is de Smart City ontwikkeling een hype of een onomkeerbare beweging?

Emeritus lector (in ruste)
Hogeschool Rotterdam

Voormalig Senior Strategy
Officer KPN

Dit is een ingewikkelde vraag en moeilijk eenzijdig te
beantwoorden. Belangrijkste bezwaar is dat er een nog grote
afhankelijkheid van technologie is ontstaan en dat de governance
structuur onhelder is. Als dingen goed gaan geen probleem, maar
wie heeft het gedaan als het fout gaat? Gemeente? Rijk?
Hetzelfde zie je bij autonome auto's eigenlijk mobility drones,
niets autonooms aan. Hoe liggen verantwoordelijkheden bij een
ongeluk met mogelijk technologie als veroorzaker op de
achtergrond? Daarnaast, de smart city gaat veel (op individuen
herleidbare) data generen. Van wie zijn die? Wat mag ermee en
wat niet? Wie handhaaft de wet? Weet de bestuurder welke data
over hem worden verzameld en door wie?

Kortom, mijn visie is dat de hele juridische institutionele
omgeving hier niet is op voorbereid en dat technologie probeert
de gehele samenleving nog verder in een afhankelijke positie te
brengen dan het nu al is. Het lijk me geen goed idee de
inrichting van de publieke ruimte aan de tech companies te laten.

Dan nog dit. Natuurlijk kan "autonoom rijden" leuk en
gemakkelijk zijn voor sommigen. Maar dat betekent nog niet
dat dit zo blijft als het de standaard wordt. We hebben geen
idee van de maatschappelijke impact bij algehele uitrol. En de
mogelijkheid die dan opdoemt dat Google de mobiliteit in onze
regio regelt vind ik niet aantrekkelijk.

Wat op micro niveau, u en uw zelfsturende auto, leuk en
gemakkelijk is, kan indien breed toegepast, macro,
problemen creëren waar we van tevoren geen weet van
hadden. Het zou verstandig zijn daar goed over na te denken. 

 

Cunera Smit 

Is VolkerWessels nog een aannemer of al een "urban operator"?
Business Developer
Smart Cities
VolkerWessels Telecom
VolkerWessels is een aannemer in de breedste zin van het
woord: van vastgoedontwikkeling tot (digitale) infrastructuur.
Maar de wereld wordt technologisch complexer en de markt
vraagt om regie en beheer van assets, in plaats van enkel
ontwikkeling en aanleg. Hiermee verandert onze rol en
ontwikkelen wij ons tot 'urban operator', bijvoorbeeld bij de
gebiedsontwikkeling van Strijp-S in Eindhoven en de
glasvezel uitrol in Segbroek Den Haag. Wij nemen regie op
ontwikkeling, realisatie én beheer van de slimme
infrastructuur of diensten. Daarnaast beheren we het
stakeholdernetwerk om gemeenten of partners te ontzorgen.

 

Marc Speijer                      

Blijft het onderhoud en beheer of wordt het begeleiden
van de transitie naar de slimme stad?

Algemeen Directeur
CityTec.

 

Begeleiden van de transitie naar de slimme stad, omdat:
Alles in de toekomst is aan elkaar gekoppeld, Internet of Things.
Zelflerende systemen en voorspelbaarheid worden gecombineerd,
om de bereikbaarheid, leefbaarheid en veiligheid in de slimme stad
te verhogen.
Door integraal gebruik van deze systemen en toepassingen is beheer
en onderhoud situationeel voorspelbaar. Als system integrator voor
de slimme stad helpen wij gemeenten en bedrijven bij deze
transitie.

Frank Vieveen                

Rotterdam: slimme haven of slimme stad?                          

Smart City manager
gemeente Rotterdam

 

In Rotterdam zijn haven en stad onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Het antwoord kan daarom nooit “of” zijn, maar “en”. Een slimme
haven kan niet zonder slimme stad en Rotterdam kan als slimme
stad niet zonder slimme haven. Rotterdam is al een tijdje niet meer
de grootste haven in de wereld.. Maar als je niet de grootste bent,
dan moet je slimmer zijn om concurrentievoordeel te behalen, en
daar is de Rotterdamse haven al een tijd mee bezig. Om alle haven
gerelateerde innovatie te versnellen en op te schalen hebben alle
bedrijven, overheden, verenigingen en instellingen op maritiem
gebied in de hele regio hun kennis en expertise gebundeld in een
compleet netwerk dat fungeert als één maritiem ecosysteem onder
de naam Rotterdam Maritime Capital of Europe.
En de derde Maasvlakte ligt in het centrum van Rotterdam: daar is
vooral de Maritieme dienstverlening gevestigd. En die profiteert
weer van de ambitie van de stad Rotterdam om in 2025 de digitale
voorbeeldstad te zijn. Daarbij gaat het niet om digitaliseren om
het digitaliseren, maar om de digitalisering in te zetten voor de
maatschappelijke, stedelijke en economische opgaven en
uitdagingen van de stad. Zodat we versneld de toegevoegde
waarde van digitalisering kunnen gaan gebruiken in deze tijd van
transities, en dat op een verstandige en eerlijke manier.
Kortom: Rotterdam is 1 ecosysteem waarvan het havengebied,
de stad en de regio onderdeel zijn. Digitalisering zorgt ervoor
dat stad, haven en regio meer en meer als 1 systeem gaan
opereren, Zo versterken de slimme haven én de
slimme stad elkaar!

Joop Verhagen              

Is Nederland nog niet klaar voor een slimme stad?

Commercial
Director
Arcadis

 

Technisch is Nederland bij uitstek klaar voor een toekomst robuuste
stad, organisatorisch is dit nauwelijks het geval!

Draadloze connectiviteit is een "need to have" (Nota Mobiele
Communicatie)

Een toenemende stedelijke bevolking, significantere effecten van
klimaatverandering en de effecten van een pandemie vereisen
slimheid en robuustheid. Slimme toepassingen voor
gezondheidsbewaking, mobiliteit, warmte- en koude stress,
energietransitie, klimaatadaptie en duurzaamheid zijn aanwezig.
5G brengt de benodigde dataconnectiviteit. 

Ondanks een uitstekend netwerk van kennisinstellingen, publiek en
private partijen, verhindert verzuiling de invoering van "Smart City
concepten". Dat vraagt transdisciplinaire samenwerking tussen
overheid, burger en bedrijfsleven om de transitie naar een slimme,
robuuste stad te versnellen. 

 

Martin Vols                     
 

Waarom financiert BNG Bank het Smart City Nederland model om
gemeenten te helpen bij hun verduurzaming en verslimming van
de openbare buitenruimte?

senior manager
Public Finance
BNG Bank

 

Als natuurlijke partner voor gemeenten sluit het Smart City Nederland
model naadloos aan bij onze ambitie.
Wij stellen de publieke sector in staat om maatschappelijke
doelstellingen te realiseren zodat we samen met onze klanten
maatschappelijke impact maken.

 

Michiel van Willigen   

Wat is de grootste uitdaging van de Smart City
thema groep van de G40?
Wethouder Zwolle
en mede thema trekker
binnen de G40 voor
Smart Cities

Ik zie twee uitdagingen:
 
1. het werken aan bewustwording van bij overheden voor Slimme Stad/
de digitale transitie uitdagingen.
Ik vergelijk het weleens met thema duurzaamheid.
In 2010 leefde dit thema bij de early adopters, denk aan de tijd
van Al Gore, niet bij het publiek.
In 2014 was het hip, maar mocht het geen geld kosten, veel
gemeenten en overheden praten erover, namen het op in
visiedocumenten, maar geen boter bij de vis.
Dat leidde tot kritiek/aanklacht van publiek met als ultiem
resultaat een rechtszaak van Urgenda waarbij de staat werd
gedwongen werk te maken van beloftes op duurzaamheid/CO2
reductie.
Sindsdien werd (min of meer gedwongen dus) in ieder
collegeakkoord geld en programma voor duurzaamheid/energie
opgenomen. Dat wil ik voorkomen bij digitale transitie. Ik wil niet
dat we worden aangeklaagd omdat er te weinig georganiseerd is,
bedrijven oplossingen implementeren en vragen over vendor
lock-in of privacy het debat gaan domineren.

2.  de slimme stad zit nog teveel in de techniek.
Het maatschappelijke aspect, de manier van samenleven die kan
ontstaan, gegevens uitwisselen en daarmee netwerken die
versterken is nog onderbelicht. Graag zie ik de techniek in dienst
van de maatschappij, wat maakt dat de democratische voelsprieten
van alle (niet enkel de Bèta’s) bestuurders worden aangesproken.
En ambtenaren/inwoners/partners worden  aangesproken.
Ons helpt Corona, nu zien we dat iedereen, zelfs de conservatieve
scholen en zorginstellingen enthousiast worden in snel tempo.
Maar dan moeten we het wel herkennen en goed neerzetten zodat
het geen eenmalige ontwikkeling blijft.

Wim Willems 

Welke uitdaging ziet u vanuit de G40 bij digtale transitie van de stad, is de slimme stad wenselijk of juist onwenselijk?
Mede Voorzitter G40 Themagroep
Smart Cities

De Covid-19 toont nogmaals het belang van digitalisering in onze samenleving. We werken zoveel mogelijk thuis en hebben contact met elkaar via internet, e-mail en videobellen. Velen krijgen thuis online onderwijs en contact met de huisarts of andere gezondheidsinstanties verloopt zoveel mogelijk via telefoon of internet. Tegelijkertijd proberen we met data gedreven werken de verspreiding van het virus inzichtelijk te maken en te bestrijden. Dit allemaal op veilige, inclusieve en ethisch verantwoorde manier in een snel ontwikkelde digitale samenleving. 

We zien hier meerdere uitdagingen. De opgaven in slimme steden zijn complex en gaan zowel fysieke, sociale als economische vraagstukken. UIteindelijk staat in slimme steden de kwaliteit van leven centraal. Daarbij kunnen technologische en digitale oplossingen een belangrijke bijdrage leveren aan maatschappelijke opgaven en de grote transities op het gebied van energie, klimaat, mobiliteit, gezondheid, participatie en de leefbaarheid van steden. 

En daarbij moet iedereen mee kunnen doen. Slimme steden zijn daarom veilig en inclusief ontworpen en ingericht. Veiligheid en inclusie staan voorop bij het maatschappelijke belang van de digitale transitie. Daarbij is het van belang de inwoners bij de opgaven van de stad te betrekken. De 'slimme' stad zorgt er voor dat mensen meer betrokken raken. Ook als men minder digitaal vaardig is kan men ervan profiteren en er waarde aan toe voegen. Om dit te bereiken is het zaak hoogwaardige en veilige digitale infrastructuur te ontwikkelen, die voor iedereen toegankelijk is. 

Daarom is het belangrijk dat we goed met elkaar samenwerken, en niet in elke stad steeds opnieuw het wiel uitvinden. De slimme stad is niet alleen wenselijk, maar ook noodzakelijk.